|
İnsanlar konuşa konuşa anlaşırlar sözünü gün içinde sıkça kullanırız. Bundan anlaşılacağı gibi, konuşma insanların aralarında iletişim kurmalarını sağlayan, en önemli araçtır. Konuşma iki ya da daha fazla kişi arasında olabilir. Bir kişinin belli bir konu hakkında bir topluluğa açıklama yapmasına da konuşma denir.
Bu tür konuşmaları özelliklerine göre, söyleşi, konferans, söylev gibi çeşitli şekillerde adlandırabiliriz. Topluluk önünde yapılan bu çeşit konuşmalar hitabet denen sanata girer.
Günlük konuşmamızda dahi derdimizi anlatabilmek için sözcükleri yerinde kullanmamız, kullanılan sözcüklerin anlamlarına dikkat etmemiz, sözü olmadık yere uzatmamamız gerekir. Söyleşi, konferans ve söylevlerde ise buna daha fazla dikkat edilmelidir. Bu şekil konuşmalarda bazı kurallara uyulur veya bazı kurallardan faydalanılır. Düzgün ve etkileyici söz söyleme ya da konuşma sanatı dediğimiz bu sanatın belagat ve retorik ile de ilişkisi vardır. Edebiyatta sözün açık, yerinde, ustalıklı ve sanatlı bir biçimde anlatılmasını konu edinen bilim dalı eskiden ilm-i belagat ya da kısaca belagat diye adlandırılırdı. Retorik ise Yunanca konuşmacı anlamına gelen rhetor sözcüğünden türemiş bir sözcüktür.
Konuşma sanatı Eski Yunan’da ve Roma’da öğrencilerin çalışmalarının önemli bir bölümünü oluştururdu. Yunanlı konuşmacı Demosthenes ile Romalı siyaset adamı Cicero bu sanatı geliştirdiler. Kounşma sanatı eğitim ve öğretim alanında ortaçağ boyunca da önemli bir yer tuttu.
Konuşma sanatının ilk kuralı düşünceleri belirli bir sıraya göre dizmektir. Konuşmacı ele aldığı konuyu iyi bilmeli, kullanılabilir tüm görüşler arasından amacına en uygun olanı seçmelidir. Konuşmacı zamanını da ayarlamalıdır.
Amaca uygun olarak bazı öğelere daha fazla, bazılarına ise daha az önem vererek vurgu sağlanır. Bir konuşmada doruk noktasını vurgunun yapıldığı olaylar oluşturur. Tüm diğer ayrıntılara daha az önem verilir. Bir tartışmada en inandırıcı görüş vurgulanır ve genellikle sonuç bölümü etkileyici olur. Başarılı bir konuşmacı en önemli olayları, olguları ya da düşünceleri en güçlü biçimde vurgulamayı başaran kişidir.
Sözcükler, konuşmacıların görüşlerini sunmak için kullandığı gereçlerdir. Bu nedenle sözcüklerin seçimi ve bunların bir araya getiriliş biçimi konuşmacının başarıya ulaşması açısından önemlidir. İyi bir konuşmacı sözcük seçiminde titiz davranır. Yaşlı bir ağaç yerine yıpranmış, rüzgarlarla hırpalanmış ağaç diyebilir. Dinleyicinin kafasında anlatılanın tam anlamıyla canlanmasını sağlayacak fiilleri seçer. Yürümek, koşmak, bağırmak, yutmak yerine kullanılan avare avare dolaşmak, gevezelik etmek, inlemek, feryat etmek, mideye indirmek anlatılmak isteneni belki daha iyi anlatır. Yeri geldiğinde, düş gücünü harekete geçiren asker taştan bir anıt gibi duruyordu ya da gökyüzü parladı ve öfkeyle homurdandı cümlelerinde olduğu gibi söz sanatlarını kullanır.
Böylece, düzenlemenin açıklığı, vurgularla etkileme gücünün artırılması, sözcüklerin seçimi ve dizilişine gösterilen özenle, çağdaş konuşmacılar görüşlerini başarılı bir biçimde aktarabilmek için konuşma sanatının ilkelerinden yararlanırlar.
|
